Toplumsal ve manevi boyutu yüksek olan Ramazan ayında fedakârlıkların yapıldığını, bireylerin birçok tahammül gösterdiğini kaydeden Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, yaklaşan Ramazan Bayramı’nın toplum psikolojisi üzerindeki tesirlerine ait değerlendirmelerde bulundu.
Bayramın manasını kimse unutmadı
Böylesi nefis terbiyesi yani ego eğitimi yapılan bir periyottan sonra gerisinden bir bayram gelmesi büsbütün fıtri bir olay. Bayramların insanın beyindeki ödül ceza sistemine uygun ve ilahi bir halde ‘Bu devirde sen manevi olarak ilahi istek için fedakârlıklar yaptın, toplumsal sorumluluklar aldın, insanlara yardım etmeye çalıştın. Bunun sonucunda bayram bir ödül’ usulünde bir de ruhsal boyutu var. Tatlı ve şeker çok verildiği için daha evvelce Şeker Bayramı da denilirdi. Bayramda şeker ikram etme, çocukları ve insanları sevindirme, bayram ziyaretlerinin olması üzere pek çok hoş gelenek var.
Dünyada modernizmin oluşturduğu dalgalar Türkiye’ye de yansıdı. Birçok şey değişti ancak bayram geleneği toplumda değişmedi, hiç kimse bayramın manasını unutmadı. Çocukluluğumuza baktığımızda en hoş günler olarak bayramları hatırlarız. Çocukların hoş kıyafetler alması, o gün komşuları dolaşarak herkesin ödüllendirilmesi ve güzel karşılanması toplumsal bilinçaltına yerleşmiş durumlardır.
Toplumu toplum yapan, ortak kültürel bedelleri, gelecekle ilgili mefkureleri ve geçmişteki birikimleridir. Bunlar ne kadar çok ortaksa o toplum birlik oluyor, değilse de o toplum ufak bir krizde dağılan bir toplum oluyor. Bu nedenle bayramlar bütün toplumu birleştiren kıymetlerden en kıymetlisidir. Bunu canlandırıp yaşatmak değerli.
Pandemiye karşın bayram ruhunu yaşamalıyız
Bayramın manasını hissetmeli, büyüklerimizi ve sevdiklerimizi arayarak gönüllerini almalıyız. Pandemi şartları yüzünden bu bayramda da yakınlarımızı ziyaret edemeyeceğiz lakin teknolojiden yararlanarak bayramlaşabiliriz. Çevrimiçi görüşmeler yapabilirz.
Bayramda kırgınlıkları gidermek, dostluğu tazelemek, çocuklarımıza bayramda standart günlerden daha sıcak yaklaşmak, onlara bayram ikramı almak ve aile etrafından çocuklara bayram harçlığı verilmesi o çocukların hayata inançsız bakışını düzeltiyor. Günümüzde insan ilgilerindeki en kıymetli paha itimat duygusudur. Bu bilimsel olarak çalışmalarda da ortaya konuluyor. İtimadın oluşması için beşerde dehşet hissinin azalması gerekiyor. Endişe hissini azaltan his ise sevgidir. Sevgiyi arttıran davranış birebir uygunluk yapmaktır, sevgiyle yapılan uygunluk kaygıyı azaltıyor, itimadı arttırıyor ve insan bağları ortasında pişmanlık hisleri yok oluyor. Onun için bayramlar toplumda huzur ve barış için çok değerli. Komşunun komşuya olan öfkesi ve kırgınlığı bayramlarda telafi ediilebiliyor. Akrabalar ortasında bir kırgınlık varsa ‘Bayram artık boş ver’ denilerek barışma ve bağışlamalar sağlanabiliyor. Bayram bir fırsat oluyor.
Bağışlayıcılığı öğrettiğimiz vakit travmayı çözüyoruz. Bayram, kişinin bağışlamayı hayatında ön plana çıkartmaya çalışması demek. Negatif hislerini, dehşetlerini, düşmanlıklarını giderecek. Karanlığın beş atlısı olarak nitelendirdiğimiz kin, öfke, kıskançlık, düşmanlık, nefret hisleri var. Bu hisler yerine ferdi olarak sevinç, sevinç, barış, üzere olumlu hisleri koymak gerekiyor. Toplumsal olarak da beşerlerle olan münasebetlerde sevgi, itimadın çoğalmasına sebep oluyor ve birebir vakitte görünmeyen toplumsal barışa, huzura hizmet ediyor. Toplumsal barışı, huzuru, insan bağlantılarındaki sağlıklı bağlantıyı sağlayabilecek adımlar atmak kıymetlidir. Bayram ve düğün üzere ortak kültürel faaliyetlerin hepsinin toplumsal sermayeyi arttırıcı özelliği vardır.
Yalnızlık, global bir sorun. Bayramlar aslında bunu değiştirmek için bir fırsat haline dönüşmeli. Hiç olmazsa bayramlarda büyüklerimizi ve yakınlarımızı arasak hem çocuklarımıza örnek olmuş hem de ileri yaştaki şahısların yalnızlık hislerini gidermiş oluruz. Koronavirüsten sonra yalnızlık daha da arttı. Bayram üzere özel günler yalnız, yetim ve muhtaç olan dezavantajlı insanlara dokunmak için bir fırsat şu anda. Kesinlikle etrafımızda engelli yardıma muhtaç, gereksinimi olan şahıslar vardır. Onlara dokunmayı da ihmal etmemek gerekiyor.