Osmanlı İmparatorluğu’na 88 yıl başşehirlik yapan Edirne; tarihi mescitleri, medrese ve köprülerinin yanı sıra Osmanlı’dan kalma mezar taşlarıyla da dikkat çekiyor. Kentte çabucak hemen her tarihi caminin bahçesinde bulunan taşlar, muhafaza altına alınmasına karşın büyük ziyan görüp tahrip ediliyor. Tarihi mezar taşlarının en çok bulunduğu alan ise Babademirtaş Mahallesi’nde tarihi Beylerbeyi Mescidi Kabristanlığı’nda bulunuyor.
Edirne’deki Osmanlı Sarayı’nda kıymetli vazifelerde bulunmuş bayan ve erkeklerin mezar taşları, kavuk ve çiçek motiflerinin yanı sıra kılıç ve çeşitli motifleriyle dikkat çekiyor.
‘EDİRNE’NİN KIYMETLİ İSİMLERİ BURADA’
Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı Lideri Engin Beksaç, mezar taşlarının evvelki yıllarda bir düzenleme çalışmasıyla birlikte sergilenmeye başladığını ama bakımsızlıktan ötürü büyük ziyan gördüğünü söyledi. Beylerbeyi Mescidi Kabristanı’nın, Edirne’nin en enteresan ve eski kabristanlarından birisi olduğunu belirten Beksaç, “Burada çok değişik süreçlerin mezar taşları var. Edirne’nin çok kıymetli isimlerinin olduğunu biliyoruz. Lakin bunların tam olarak kimliklerinin tespiti için bir çalışma yapılmadı. Daha evvelki yıllarda bu kabristanda bir düzenleme çalışması yapılmıştı. 1990’lı yıllarda berbat durumda olan bir kabristandı. Ama o devirden kalma olarak görüldüğü üzere bir müze tanzimi yapıldı. Maalesef kabristanların istikametlerinde kaymalar oldu. Bir kısmı kıbleye bakmıyor. Çok kaliteli taşlar olduğu için burada bir müze müdafaasının gerekliliği aslında vardı. Birtakım mezarlar da orjinal biçimiyle duruyorlar” diye konuştu.
‘İHYA ÇALIŞMALARINDAN SONRA UNUTULDU’
Beylerbeyi Mescidi Mezarlığı’nın çok hoş bir müze olduğunu söyleyen Beksaç, “Fakat ihya çalışmalarından sonra burası unutuldu. Buraların tekrar elden geçirilmesi gereklilik arz ediyor. Daha evvel mevcut olan türbe bile yıkıktı, kubbesi yoktu. Onarım çalışması yapıldı. Ama geçen vakitte taşların korunmasını aciliyet taşır bir pozisyona getirdi. Mezar taşları yok olma riski taşıyor” değerlendirmesinde bulundu.
Beksaç, bayan ve erkek mezar taşlarının mevcut değişik tarikat kimlikleri olduğunu vurgulayarak, şunları kaydetti:
“Özellikle 18 ve 19’uncu yüzyıl mezar taşları açısından burası çok sayıda mezar taşını ihtiva eden bir alan. Lakin bunlardan daha erken süreçlere giden ve çok fazla rastlamadığımız tipte erken Osmanlı mezar taşlarını da burada bulmak mümkün. Bunların ortasında 15 ve 16’ncı yüzyıl mezar taşları da var. Bu taşlara baktığımız vakit yazı kalitesi olarak da çok kaliteli taşlar olduğunu görüyoruz. Sınır sanatı açısından da çok dikkat cazip özelliklere sahipler. Burada Edirne ve Osmanlı kimliğini görebiliyoruz. Burası nadide mezarlıklardan biri. Burada yığın yığın taşların yatması da üzücü. Orada parçalanmış, vakit içinde tahrip edilmiş taşlar var. Onlar daha farklı biçimlerde de sergilenebilir. Duvara dayalı bir sürü taş var. Unutulmuş vaziyette kalıyor. Burası aslında Edirne’nin en değerli kabristanlarından biri. Bunun daha bakımlı ve pak olarak elde tutulmasında fayda var.”