– Projeler birbirini beklemeyecek
“Tesiste yapılacak testlerde şirketin yürüttüğü projeler ortasında bir öncelik olup olmayacağına, testlerin hangi projeyle başlayacağına” ait soruya karşılık Türkmen, “Hepsiyle başlayacağız. Evvel Hürjet, Ulusal Muharip Uçak, Gökbey diye sıralamamız yok. Hepsini tahminen 1 gün ortayla yapabilecek altyapı kurduk. Kullandığımız jelatin kuş modelini, sabotları buna nazaran hazırladık, altyapımızı ve işçi istihdamını buna nazaran yaptık, mühendislerimizi buna nazaran yetiştirdik ve alanımızı da buna nazaran kurduk. Yani bir proje başkasını bekliyor diye bir şey olmayacak burada. Kim evvel getirirse kesimini, onlardan başlayacağız.” cevabını verdi.
Altyapı sayesinde yapılan atışa ait bütün ölçümleri alabildiklerine işaret eden Türkmen, bunun simülasyon ortamındaki datalarla karşılaştırılmasıyla çok büyük vakit karı sağlandığını ve kaza dayanım, beka açısından da dizaynın mükemmelleştirildiğini söyledi.
“Aslında muhakkak bir sayı yok. Hava araçları iniş ya da kalkışı esnasında kuş sürüleriyle karşılaşıp bir darbe alıyorlar. Aslında hava aracı kuşa çarpıyor. Bu esnada hava aracının bekasının olması yani misyonuna devam edebilmesi, inişini yapabilmesi lazım. Bir jeti düşündüğümüzde, önde bir radom, burun var. Daha sonra kanopi, hamle yüzeyleri, dikey kuyruk hamle yüzeyi diyebilirsiniz. Buralarda birbirinden farklı kaç kesim varsa o kadar test kelam konusu. Mesela bir proje için 6 test kampanyası düşünüyoruz. Bu test kampanyalarıyla 1-2 kalibrasyon atışından sonra veri alma atışlarına geçilir. Tekrarlanabilirliği sağlamak ismine en az 3 atış yapmak zorundasınız. 3 atıştan da birebir sonuçları alıp almadığınıza bakarsınız. Bu verileri kaza dayanım ve beka gruplarına aktarıp, onların tahlilleriyle karşılaştırılmasını sağlarsınız.”
Test sürecine ait de bilgi veren Türkmen, şöyle konuştu:
“Çalıştığımız projelerden birinde 1,8 kilogramlık bir kuşu, jelatin modelle yapıyoruz. Geometrisini, uzunluğunu, hacmini, yoğunluğunu belirliyoruz. Kuşlar havalanıyor, uçağımız buna çarpıyor. Uçağı çarptıramayacağımız için testte uçağı sabit tutuyoruz ve kuşu hareketlendiriyoruz. Kuş jelatinin suratına ve yüküne nazaran basınç pahasını belirliyoruz. Fırlatmayı yaptığımız namlunun ucunda 2 lazer sensörümüz var. Namlu çıkış suratını buradan ölçüyoruz. Ayrıyeten 3 tane süratli kameramız var. Yani ilerleyiş suratını, çarpışma suratını, çarpma açısını, çarptıktan sonra dağılımının her şeyini buradan ölçüyoruz. Test kesimini bağladığımız yerde yük, basınç, tansiyon, ivme ölçerlerimiz var. Böylelikle atışın tamamını ölçebilir halde kuş jelatinini fırlatıyoruz. En değerlisi bu altyapı bizde. Günün birinde radomu değiştirmek isteyebiliriz, başka bir radar takmak isteriz, kanopiyi değiştirmek isteriz, hiç sorun değil. Yeni tasarımı için atışlar yaparız ve verilerini toplarız.”