2016 Şubat ayında erkekler sırıkla atlamada Amerika Liseler rekoru kırıldı. Louisiana eyaletinde yayın yapan mahallî gazeteler dışında dünya üzerinde bu habere ilgi gösteren olmadı. Hatta tahminen bir halde haberi gören atletizm istatistik sevdalıları bile umursamadı.
Aradan 6 yıl geçti. Bugün hepimiz o gün rekor kıran çocuğu tanıyoruz. 2016’da 5 metre 50 santimetre atladığı için sevinen (atlayışın imgelerine internet üzerinden ulaşmak mümkün) 16 yaşındaki çocuk şimdilerde neredeyse Usain Bolt popülaritesinde. Artık değil 5.50, 6 metre atlasa bile olağan karşılanıyor.
Bahçeden dünya markasına…
O günlerde Duplantis’in gelişimine tanıklık eden 1984 Olimpiyat üçüncüsü Earl Bell, isim bile takmıştı ona, “Sırıkla atlamanın Tiger Woods’u”. Mondo daha bezle dolaşırken komşunun bahçesindeki ağaca tırmanmış ve lakin 911 aranarak kurtarılabilmişti. Babası Greg’in bahçeye kurduğu küçük sırıkla atlama aparatından bir dünya markası çıkıverdi.
Doğma büyüme Louisianalı Armand Duplantis (herkes annesinin İsveç irtibatını konuşuyor ancak isim ve soyaddan anlaşılabileceği üzere geçmişten gelen bir Fransız teması da var) artık atletizm dünyasının yeni prensi. Yaşı genç diye prens dedik lakin kral desek yanlış olmaz. Pandeminin dünya sporunu (tabii olağan ömrün öteki tüm öğeleri gibi) paramparça ettiği 2020 yılına atletizm ismine damga vuran iki şahıstan biriydi. Başkası de herhalde Joshua Cheptegei’ydi. Ancak daha sık yarış imkânı bulan ve ortalığı daha çok kasıp kavuran Duplantis oldu.
20 yaşındaki fenomen
Peki Duplantis’i ya da herkesin onu çağırdığı ismiyle Mondo’yu 20 yaşında bir spor fenomenine dönüştüren neydi? Salonda 6 metre 20 santimetrenin, açık havada 6 metre 15 santimetrenin manası neydi?
Geçmişe gidelim. 13 Temmuz 1985 sıcak bir Paris akşamındayız. Merak etmeyin o denli romantik bir öykümüz yok. O gün yapılan atletizm karşılaşmalarında müteveffa Sovyetler Birliği ismine yarışan 22 yaşındaki Sergey Bubka, tarihte 6 metreyi birinci geçen sırıkçı oluyordu. O denli ki 4 yıl daha bir diğer sırıkçı 6 metreye ulaşamayacaktı. 1989’da bir diğer Sovyet sportmen Rodion Gataullin, bu barajı Bubka’nın monopolünden kurtarıyordu.
Sorun, istikrarsızlık
Lakin koca Ukraynalı alıp başını gitmişti bile. Uzun mesleğinde 35 dünya rekoru kıran Bubka, 6 metre ve üzerini 45 defa atlamayı başarıyordu. İşin onun ismine acı yanı yalnızca 1 kere olimpiyat şampiyonu olabilmesiydi. Çok sevdiği ülkesi Ukrayna ismine değil SSCB adınaydı o zafer de. Lakin başka taraftan sırıkla atlama neredeyse Bubka’nın ismiyle eşanlamlı hale gelmişti. O denli popülerdi ki Bubka, IOC’nin 100’üncü yılında Citius, Altius, Fortius sloganlarının sembolleri ortasına girmişti (en süratli Colin Jackson, en yükseğe Sergey Bubka, en güçlü Naim Süleymanoğlu). Ukraynalı’nın rekorlarının kırılmasına neredeyse imkânsız olarak bakılıyordu. Eric Rivera 2011’de Bleacher Report’ta yayınlanan makalesinde Vitali Petrov’un öğrettiği eşsiz tarzla kırılan bu rekorların erişilemez olduğunu yazıyordu.
Ukraynalı sonrasında da çok yetenekli sportmenler çıkmıştı. Ne var ki bu atletlerin en büyük sorunu istikrardı. Bubka üzere 6 metre üstünü art geriye görebilen olmuyordu. En sonunda Fransız Renaud Lavillenie, bu duruma isyan etmiş ve Donetsk’te Bubka ismine düzenlenen oyunlarda 15 Şubat 2014’te 6.17 ile salonda dünya rekorunu kırmıştı. Ancak sakatlıklar ve istikrarsızlık onun da başına bela olmuştu.
İsveç’i tercih etti
Bubka’nın son dünya şampiyonluğundan 2 yıl sonra, 1999’un 10 Kasım günü dünyaya geldi Mondo Duplantis. Atlet bir anne-babanın oğluydu. Babasının antrenörlüğünde kısa müddette sportif muvaffakiyet kazandı. İsveçli eski bir atlet olan annesinin ülkesini seçti. Mesleğinde 45 sefer 6 metreyi geçen Bubka’ya nazire yaparcasına yalnızca pandemi meşakkatinin üst seviyede olduğu 2020’de 10 defa bu yüksekliğe ulaştı. 6.18 ile salonda, 6.15 ile açık havada dünya rekorlarını dümdüz etti. 2022’de salonda 6.20 atladı. İşin en enteresan yanı neredeyse her yarışında rekor kırabileceği izlenimini vermesi.
Genetik avantajlı
Sergey Bubka geçtiğimiz günlerde Mondo’nun 6.25 atlayabileceğini söylüyordu. Fakat Bubka’dan daha da savlı konuşanlar var. Antrenör Ertan Hatipoğlu’na nazaran İsveç ismine yarışan Duplantis’in 6.30 atlaması mümkün, “Mondo küçük yaştan itibaren babası tarafından yetiştiriliyor. Atladığı derecelerin haberleri bizlere birkaç yıl evvelce itibaren gelmeye başladı. Bir defa Bubka’ya nazaran genetik avantajı var. Bubka, sportmen bir aileden gelmiyordu. Mondo’nun babası da annesi de atlet. İkincisi Bubka da fiberglas sırık kullanıyordu lakin teknoloji gelişti. Ayrıyeten fevkalade hızlı. Çok sert bir sırık kullanıyor. Bunu bükebilmesi fakat çok süratli olmasıyla mümkün.”
Mondo çok şanslı
Tüm bunların yanında birbirine dayanak veren ve neredeyse çoklu karşılaşmalarda yarışan atletler üzere davranan bir küme var. Abi pozisyonunda Lavillenie var. Lisek, Kendricks, Duplantis ve başkaları güya birebir ekibin atletleri üzere. Bir gün salonda yarışıyorlar öbür bir gün Lavillenie’nin bahçesinde. Mangal partisi de eforu. Bu türlü bir ortamda en sıkı, en heyecanlı müsabakalar bile arkadaş partisine dönüşüyor. Tahminen de genç Duplantis, yeteneğinin dışında gerilimden de daha az nasibini alıyor.
Mondo’nun kendisi büyürken çok şanslı olduğunu söylüyor, “Büyürken başarılı olmak için gerekli her şey vardı hayatımda. Ne kadar şanslı olduğumu anlatamam. Küçük yaşta âlâ bir takviye grubum vardı. Annem de diyetisyen. Planın tam manasıyla tutması çılgınca geliyor. Lakin bu bir sürpriz değil”.
Babası da sırıkçı
Babası Greg’in 5.80 atlamış bir eski sırıkçı olduğunu ve yıllarca Bubka ile yarıştığını unutmayalım. Mondo da dünya rekoruna ulaşabileceğini hissetmiş, “Rekor giderek daha kırılabilir hale geldi gözümde. Daha çok rekor kırabileceğime inanıyorum.”.
En çok tartışılan hususlardan biri de Mondo’nun İsveç ismine yarışı. Aslında buna 15 yaşında karar vermiş. İsveç atletizm kadrosu antrenörü Jonas Anshelm, bu mevzuda tesirli olmuş. Lakin asıl tesirli olan Amerika’daki sistem. Çok fazla elemeden geçiyor sportmenler. Bu da kaliteli birçok atleti büyük şampiyonaların dışına itiyor. İsveççe konusunda pek kâfi olmasa da Duplantis, İsveç için ulusal bir gurur. Kimi Amerikalı basın mensuplarının kızgınlıklarını saklayamadıkları açık görünüyor. Duplantis vakit zaman medyada çıkan beğenilen olmayan yorumları başa takmıyor. Ona en büyük dayanağı verenlerden biri de rakibi ve dostu Sam Kendricks. Amerikan ordusunda subay olan sırıkçı, “Sonuçta annesi de İsveçli. Tercihini bu türlü kullanmasına hürmet göstermeliyiz. Mondo, bu biçimde bu sporu yüceltebileceğine inanıyor” diyor.
Kahramanı Lavillenie
Duplantis’in kıymetli özelliklerinden birisi de sırıkla atlama tarihine hakim olması. Kendricks, onu gerçek bir ansiklopedi olarak tanımlıyor. Genç atletin kahramanı ise Bubka değil şimdilerde yakın dost olduğu Renaud Lavillenie. Duplantis’in daha birkaç yıl öncesine kadar odasında Fransız atletin imzalı posteri duruyordu.
Bubka’nın mesleğindeki en büyük ıstıraplardan biriydi Olimpiyatlar. 1984’teki boykotun akabinde 1988’de Seul’de altını almıştı. Lakin 1992 ve 2000’de sıfır çekişi ve 1996’daki sakatlık Ukraynalı’nın görkemli mesleğinde Olimpiyat zaferi sayısını 1’de bırakmıştı. Mondo için de Olimpiyat macerası pandemi ile başladı. Fakat Tokyo’da zafere ulaşmayı başardı.
Peki Mondo en büyük mü? Günümüzde neredeyse her spor kolunda GOAT tartışmaları var. Ancak bu tartışmaların atladığı en değerli detay farklı periyotlarda farklı teknolojilerin olması. Ayakkabılardan sırıklara, vitaminlerden sponsorlara kadar kaç farklılık. Atletizme Sovyetler Birliği’nde başlayan, büyük müsabakalar haricinde karşılaşmalara gitmek için bin bir takla atan genç Bubka ile Duplantis’i tıpkı kefede tartmak sıkıntı. Mondo’nun sırıkla atlamanın popülaritesini ne kadar artıracağı kıracağı rekorlar kadar değerli bu tartışmanın sonucunun belirlenmesinde.
Hiç küçümsemiyor
Mondo’yu bu kadar tanınan kılan çıktığı hiçbir karşılaşmayı küçümsememesi. Güya her yarışı Olimpiyat finali. Her çabasında dünya rekoru kıracak hissi veriyor. Tahminen de birinci kere bir sırıkçıda atletizmseverler, Usain Bolt heyecanı yaşıyorlar. Bu ne kadar devam edecek? Soru bu. Bubka, son rekorunu 30 yaşında kırmıştı. 21 yaşındaki bu delikanlı birebir tempoda kaç yaşına kadar gidecek? Mondo’nun tarihteki yeri bu türlü belirlenecek.