1. Oyuncak bebekle oynamanın yararları nasıl bir araştırma? (Bkz. 00.44.00)
Küresel oyuncak bebek markası Barbie’nin öncülüğünde, Cardiff Üniversitesi’nden Dr. Sarah Gerson’un baş araştırmacı olduğu ve tıpkı üniversiteden kıdemli araştırmacıların katıldığı çocukların oyuncak bebekle oynamasının yararları üzerine yapılmış bir çalışma. Yapılan bu araştırma doğal bir ortamda oyuncak bebeklerle oynamanın çocuklar üzerindeki tesirinin araştırılması gayesiyle nörobilimin kullanıldığı birinci bilimsel çalışma olma özelliği taşıyor.
2. Araştırma nasıl yapıldı ve bu araştırmanın nörobilimi kullanan birinci araştırma olması neyi söz ediyor? (00:01:31)
Çalışmanın öncesinde bir literatür taraması yapıldı. Akabinde birincil araştırma olan İşlevsel Kızılötesine Yakın Spektroskopi Testi (fNIRS) yaklaşık 6 ay sürdü ve 2019 yılı boyunca aileler de çalışmaya dahil edildi. 4-8 yaş ortası 42 çocuk (20 oğlan ve 22 kız) ile gerçekleştirilen çalışmada datalar 33 çocuktan eksiksiz olarak toplandı. Testler, denetimli bir test odasında özgür hareket etmeye imkan tanıyan ve başa takılan başlıklardan meydana gelen son teknoloji eseri ‘fNIRS’ ekipmanı ile yapıldı. Her farklı oyun çeşidine ait beyin aktivitesinin farklı bir formda yakalanabilmesi için çocukların oyunları farklı kısımlara ayrıldı. Kendi başına oyuncak bebeklerle oynama, diğer bir bireyle oyuncak bebeklerle oynama, kendi başına tablet oyunuyla oynama ve diğer bir şahısla tablet oyunuyla oynama. Burada kelamını ettiğimiz ‘başka bir kişi’ araştırma vazifelisiydi. Kullanılan oyuncak bebekler ortasında ise çeşitli Barbie oyun setleri, Barbie’nin mesleklerine ilişkin oyun kümesinde bulunan meslek oyun setleri, Barbie’nin Düş Konutu Oyun Seti ve Barbie’nin sempatik hayvan dostlarının olduğu bir oyun seti vardı. Tecrübede tutarlılık sağlanması için setler her çocuk teste başlamadan evvel başlangıçtaki yerlerine konuldu.
Çocuk gelişimi alanında yaptığı çalışmalarla bilinen Psikolog Piaget’in dönüm noktası niteliğindeki bilişsel gelişim kuramını yayımlamasından bu yana; hayali oyunun tesirlerinin çocukların toplumsal marifetleri ve yaratıcılığı açısından olumlu olduğu düşünülmekle bir arada, hiçbir vakit beyin seviyesinde bilimsel manada kanıtlanmamıştır. Bu çalışma, çocuk gelişim biliminin duayeni olarak kabul edilen Jean Piaget’in oyun oynamanın toplumsallık olduğu konusundaki birtakım temel teorilerinin, evvelden belirlenmiş bir kıssa olmadan; oyuncak bebeklerle oynama esnasında beynin nasıl etkinleştiğini ortaya koymak üzere beyin seviyesinde kanıtlandığı birinci çalışmadır.
3. Nörobilime nazaran oyuncak bebekle oynamanın yararları nelerdir? (Bkz. 00.05.15)
Cardiff Üniversitesi çocuk gelişimi araştırma kümemiz, yakın vakitte bebeklerle tek başlarına oynarken bile çocukların beyinlerinin, öteki beşerlerle etkileşime girdiklerindeki üzere etkin olduğuna dair deliller buldu. Oyuncak bebeklerle oynamak, çocukların toplumsal etkileşimleri prova etmelerine yardımcı olabilir ve gelecekte empati ve toplumsal maharetleri geliştirmelerine imkan tanır. Bunun, çocuklarının toplumsal ve akademik gelişimiyle ilgili kaygı duyan ebeveynleri biraz rahatlatacağını umuyoruz.
Yaptığımız bu çalışmada, bebeklerle yahut tabletlerle kendi başlarına ve oyun arkadaşlarıyla oynadıkları sırada 4-8 yaş ortası çocukların beyinlerinde neler olduğunu araştırdık. Beynin insanların diğerlerini düşünürken ve onlarla etkileşime girerken kullandığı bir kısmını inceledik. Bu, ebeveynler olarak bizim için uygun haber. Çocuğunuz, tek başına oyuncak bebeklerle oynarken arkadaşlarıyla nasıl etkileşim kurabileceğinin pratiğini yapabilir. Bu oyun, arkadaşlarının nasıl hissedebileceğini ve kendilerinin buna nasıl reaksiyon verebileceklerini düşünmelerine imkan tanır. Pek çok ebeveyn, çocuğunun geleceğe toplumsal olarak hazır olup olmadığı konusunda telaş duyar. Empatiyi geliştirmek, mevcut ortamda her zamankinden daha kıymetlidir. Çocukların toplumsal maharetlerini uygulaması ve diğer birinin bakış açısını anlamaya çalışması her vakit kıymetli olacaktır.
4. Ne cins oyunlar çocukların öğrenmesine yardımcı olur? (Bkz. 00.07.14)
Ebeveynlere çocuklarının öğrenmesine hangi oyuncakların yardımcı olduğunu düşündükleri sorulduğunda, ekseriyetle evvelce tanımlanmış sorunlar ve tahliller içeren oyunlara ve oyuncaklara vurgu yaparlar. Birçoğu, direkt bilim yahut matematiği içermeyen oyuncakların “sadece cümbüş amaçlı” olduğunu ve birebir yararları getirmediğini düşünür. Kimileri ise yararlı gördükleri faaliyet şemsiyesine sanatı ve yaratıcı oyunu dahil etmeye başladı. Öte yandan ebeveynler tarafından oyuncak bebekle oynamanın çoklukla eğitici bir yararı olmadığı düşünülüyor. Araştırmamız bu algıyı değiştirecek bilgiler veriyor ve bize oyuncak bebekle oynamanın çocukların öğrenmesine yardımcı olmak açısından pahalı olduğunu gösteriyor.
Çocuklar; oyuncak bebeklerle oynarken çoklukla yüzeyde kolay görünebilen, lakin çocuğa toplumsal ve duygusal marifetler geliştirmesi için fırsatlar sunan karakterler ortasında geçen sahneleri canlandırırlar. Barbie üzere bebekler, çocukların sonsuz sayıda senaryo ile özdeşleşmelerine ve hayal etmelerine yardımcı olabilecek profesyonel roller ve üniformalar (bir yargıç, bir futbolcu yahut tekerlekli sandalyedeki bir oyuncak bebek) üzere çok çeşitli karakterler ve aksesuarlar sunuyor.
Oyun arkadaşı; ebeveynler açısından alakalar ve başka beşerler hakkında bilgi edinmek ve oburlarının hislerini tanımak (empati olarak bilinir) için kıymetlidir. Bu tahminen de birçok ebeveynlik forumunda ve haberde ebeveynlerin toplumsal izolasyonun çocukların gelişimini nasıl engelleyebileceği konusundaki kaygılarının tartışılmasının nedenidir. Evvelki araştırmalarda daha sık sembolik oyun oynayan çocukların, oynamayan çocuklara nazaran daha gelişmiş toplumsal anlayış ve empati marifetlerine sahip oldukları tespit edilmiştir. Bu da sembolik oyun oynamanın bu hünerleri geliştirmek açısından faydalı olabileceğini düşündürmektedir.
5. Ebeveynler, bebekle oynamayı hafife alırlar. Araştırma birebir vakitte bu önyargıyı da yıkmadı mı? (Bkz. 00.08.41)
Yıktı elbette… Araştırmamız bu algıyı değiştirecek bilgiler veriyor ve bize oyuncak bebekle oynamanın çocukların öğrenmesine yardımcı olmak açısından pahalı olduğunu gösteriyor. Ebeveynler, sayılar yahut harflerle ilgili olmadığı için bu mevzuyu okul açısından kritik bir maharet olarak görmezler. Diğerleriyle etkileşime girebilmek ve onlarla alaka kurabilmek, öğrenmeye başlamadan evvel gereklidir. Empati geliştirmek; kendinizi diğerinin yerine koyabilmek, beşerlerle yeterli geçinmek, okul hayatında olduğu kadar sonraki devirlerde de de epey değerlidir. Empati ve toplumsal anlayış çocukların refahını, akademik muvaffakiyetini, gerçek memnunluğunu, bağ memnuniyetini, dirençli olma ve zorluklardan kurtulma marifetlerini iddia etmede kilit rol oynar. Nezaketi, olumlu toplumsal davranışları ve uygar cüreti teşvik eder. Zorbalığa, saldırganlığa ve ırkçılığa karşı ise tesirli bir panzehirdir.
6. Çocuğun mizacı oyun seçiminde tesirli mi? (Bkz. 00.10.58)
Çocukların mizaçları, davranışlarını tesirler. Dünyayı algılama biçimleri, yaşantılarını nasıl deneyimledikleri, kendilerine ve ötekine dair inançları da oyunlarına yansır. Her çocuğun kendine has yapısı ve muhtaçlığı vardır. Pek çok oyun terapisi kuramcısı çocukların içsel bir gelişim kapasitesiyle dünyaya geldiklerini savunur. Çocukların oynamayı tercih ettiği oyunlar; kendi ilgi alanlarını yansıtan, geliştirmeye açık oldukları, bazen geliştirmeleri gereken alanlardır. Öte yandan pek çok yetişkin yeni edindiği bilgiyi tekrar ederek pekiştirirken, çocuklar da yaşama dair dinamikleri tekrar tekrar oynayarak anlar ve anlamlandırırlar. Vakit zaman kendilerini zorlayan süreçleri tekrar eden oyunlarla geride bırakmaya çalışırlar. Burada ebeveynlere düşen en temel sorumluluk; çocuklarının sinyallerini takip etmek, gereksinimlerini okumaya çaba etmek, onları tanımak, çocuklarıyla uyumlanmak, kollayan, kapsayan, his düzenlemesi konusunda çocuğuna takviye veren bir ebeveyn olmaktır.
7. Ebeveynler oyunda çocuklarında neleri gözlemleyebilir? Çocuğun oyununa müdahale etmek gerçek mu? (Bkz. 00.12.02)
Çocuklar ömürlerinde gözlemledikleri, deneyim ettikleri pek çok şeyi evcilik oyunlarına yansıtırlar. Ebeveynlerin bir gözlemciden çok, şayet çocukları da dilek ediyorsa; oyuna eşlik eden bir oyun arkadaşı pozisyonunda olmaları değerlidir. Çocukların oyunlar esnasındaki telaffuzları, vücut lisanları, davranışları, tekrar eden sahneler, hangi oyuncakların oyun içerisinde kullanıldığı değerlidir. Bilhassa tekrar eden oyun temaları çocuğun öğrenmeye çalıştığı bir dinamik hakkında bilgi veriyorken, bazen takıldığı ve aşmaya çalıştığı bir bahse dair de bir şeyler anlatıyor olabilir. Evcilik oyunları, değerli hayali oyunlardandır. Görünenin ötesindeki metaforu okumaya uğraş etmek kıymetlidir. Bunu yaparken; bir oyun terapisti üzere olmadan, öğretme ve ders verme derdini bir kenara koyarak samimi bir formda, çocuğun verdiği rollere girerek, çocuğun akışında ona eşlik etmek çok kıymetlidir. Oyunun kendisi ilgidir.
8. Barbie bebeklerin bu kadar sevilmesinin altında ne yatıyor sizce? (Bkz. 00.15.05)
Barbie bebek oyunu 60 yıllık bir geçmişe sahip. Üstelik üniversal bir oyun haline geldi. Bu kadar sevilmesinin ve tercih edilmesinin en büyük nedenlerinden biri, Barbie’nin çocuklara etraflarında gördükleri, deneyimledikleri, hatta şimdi deneyimlemedikleri, yaşama dair pek çok süreci, oyun içerisinde öğrenmelerine imkan sağlıyor olması. Oyuncak bebekler aracılığıyla çocuklar oyunda bakım, besleme, şefkat, çatışma, yapı, uğraş üzere temaları deneyim ediyorlar.
9. Barbie bebeklerin kusursuz görünümü eleştiriliyordu. Fakat daha sonra farklı renklerde, boyutlarda, cinsiyetlerde ve özelliklerde Barbie bebekler de yapıldı. Bu mevzuyu çocukların toplumsal anlayış ve empati kurma maharetleri açısından nasıl değerlendiriyorsunuz? (Bkz. 00.17.02)
Evet… Değişim ve dönüşüm kaçınılmazdır. Barbie markası yaptığı araştırmalar ve anket çalışmalarında, ebeveynlerin, çocuklarının geliştirmelerini diledikleri en temel hünerlerin başında ‘empati’ olduğu sonucuna ulaştı. Farklı renklerde, vücutlarda, meslek kümelerinde olan özgün Barbie oyuncaklarıyla birlikte, çocuklar kendini ve ötekini manaya ve süreçleri içselleştirme konusunda değerli pratikler kazanıyor. Kişisel farklılıklarımıza oyuncaklarla birlikte yapılan atıflar, çocukların oyunlarında çeşitli durumları canlandırmasına ilham oluyor. Bu oyunlar çocukların empati ve toplumsal marifetlerinin oyun içinde desteklenmesine yardımcı oluyor.
10. Oyuncak bebeklerle oğlanların oynaması da çok tartışılan bir mevzuydu. Barbie “Bebek ile kız oynar” algısını nasıl yıktı? Bebekle oynamanın cinsiyeti var mıdır? (Bkz. 00.18.52)
Araştırmaya katılan çocukların yarısı kız, yarısı oğlandı. Bu araştırmada hem kızlar hem oğlanlar oyuncak bebeklerle doğal bir biçimde oynarlarken, başlarına onların serbestçe hareket etmesine imkan sağlayan bir aygıt takıldı. Bu aygıt çocukların oyun esnasında beyin hareketlerini görüntüleyen bir aygıttı. Araştırma esnasında nöro-görüntülemenin yanı sıra çocukların, oyundaki davranışları, kelamları, mimikleri, jestleri de görüntülendi. Araştırma sonuçlarının cinsiyetten bağımsız sonuçları olduğunu biliyoruz. Hem kızlar hem de oğlanlar oyuncak bebeklerle oynarken beyinlerindeki toplumsal etkileşim ve empatiyle bağlı olan kısımları aktive oldu. Öte yandan süreci toplumsal cinsiyet eşitliği açısından da düşündüğümüzde hem kızlar hem oğlanlar hayatta deneyim ettikleri süreçleri oyunlarına yansıtma ve deneyimleme gereksinimi içerisinde oluyorlar. Bu oyunlar içerisinde bakım alma, verme, besleme üzere hayat rutinlerinin izdüşümleri oluyor. Temel hayat pratiklerini oyun içerisinde tekrar tekrar oynayarak öğrenen çocuklar, tıpkı vakitte lisan, bilişsel, toplumsal, duygusal ve motor marifetlerini de geliştirme fırsatı elde ediyorlar. Tüm bu hünerlerin sadece kızların muhtaçlığı olmadığı aşikardır. Tüm farklılıklarımızla ahenk içerisinde yaşayan bir toplum olmak erken devirden itibaren çocukluk boyunca öğrenilebilecek, deneyimlenebilecek ve böylelikle geliştirilebilecek empati ve toplumsal marifetlerle mümkün olacaktır.
11. Pandemi nedeniyle vaktimizin birçoklarını konutta geçiriyoruz. Çocuklarda bu periyotta eskisi kadar sosyalleşemiyorlar. Bebek oyunları çocukların öğrenme ve kendi kendine oyun kurma maharetlerini nasıl etkiliyor? Pandemi süreci bunu nasıl etkiledi? (Bkz. 00.20.41)
Cardiff Üniversitesi’nde yapılan bu çalışma bize oyunlara dair çok değerli bilimsel bilgiler sundu. Oyuncak bebeklerle oynamak beynin empati ve toplumsal bilgiyi sürece bölgesini etkin hale getiriyor. Hasebiyle oyuncak bebekle tek başına bile oynandığında çocuklar gerçek yaşama dair pek çok beceriyi prova edebilme fırsatı elde ediyorlar. Elbette ülkü şartlarda çocuklarının akranlarıyla vakit geçirmesini ve birlikte de oynamalarını diliyoruz. Lakin bunun mümkün olmadığı pandemi üzere şartlarda da çocukların oyuncak bebeklerle oynadıkları sembolik oyunların, onların duygusal maharetlerini geliştirdiğini söyleyebiliriz. Bu oyunlar aracılığıyla çocuklar toplumsal bağlara katılmak, toplumsal işaretleri okumak, yorumlamak ve cevap vermek konusunda ustalaşıyorlar.
Sponsorlu içerik