Geçtiğimiz aylarda Kahve Kokulu Defter isimli birinci kitabını da okuyucuyla buluşturan Uzman Psikolog İstek Yıldırım Cebeci Escort akılda tutulması gereken üç noktayı şöyle sıraladı
1 Çocuğunuzla aranızdaki anlık irtibat daha gerginleşmeden evvel tedbir almalısınız yani onun ve münasebetiyle sizin öfkeniz başınıza vurmadan evvel havayı koklamalı sizinle bağırarak Kolej Escort yahut ağlayarak konuşmaya başladıklarında onlara isterlerse öfkelenebileceklerini lakin bunu odalarında yapmalarını bu şartlarda dinleyemeyeceğinizi belirtmelisiniz Önleyici konuşmalar da işe fayda Aile atmosferi içinde fırtına ve gerginlikler de dahil her türlü Rus Escort his yaşanır Ebeveynin fırtınalar kopmadan evvel sessizliği güzel değerlendirmesi olabilecekleri ön görüp tansiyonu azaltacak tedbirleri alması gerekir Örneğin küçüldüğü için ayakkabı alınan kardeşini kıskanan çocuğunuzun öfke krizi geçirmesine mahzur olmanız Yenimahalle Escort öncesinde mesai harcamanız ve açıklama yapmanızla mümkün olabilir Evde huzur fırtınalardan evvel tansiyonu azaltan metotlar üzerinde tertipli olarak konuşmayı gerektirir
2 Çocuğunuz davranışının insanları incittiğini rahatsızlık verdiğini öğrenmelidir Bu ise lakin onu suçlayıp yargılamadan ben lisanıyla bir lisan kullandığımızda mümkün olabilir Markete gittiğimizde istediğin şeyi almadığımda tutturup bağırman ve insanları rahatsız etmen beni çok üzüyor Çocukların birçok vakit bunların farkında olduklarını düşünür ve yanılırız Çocuklar fakat hudutları kabul ederek ve vakti geldiğinde uygun hallerde aşarak gelişebilirler Onlara hudut koyan ve nasıl uyulması gerektiğini gösteren şahıslar ebeveynleridir Öfkeyi kriz formunda tabir etmek her şeyden evvel bir sınır ihlali problemidir ve ebeveynlerin öncelikle hudutları gerçek belirleyip uygulayabildiklerinden emin olmaları gerekir Yani sizin ve çocuğunuzun öfkesi başınıza vurmadan çok öncesinde ona davranışlarınız ve belirlediğiniz kurallarla neleri kabul etmeyeceğinizi anlatmış olmalısınız
3 Davranışını kendisi düzeltemiyorsa yani öfkesini uygunsuz bir yolla söz ediyorsa ilk başlarda bunu yapamayabilir bunun çocuğa bir şeye mâl olması gerekir İlişkisel bir bedel yararlı olabilir Bir öbür deyişle bir kişiyi incittikleri ya da saygısızca davrandıkları için bunun bedeli o şahısla vakit geçirmeyi bir müddetliğine yitirmesi olabilir Kötü davranmak kötü davrandığınızda tek başınıza kalmanız manasına gelir İyi davranmak ise sizi dinleyecek birisinin olması demektir Ebeveyn olarak öfkeyi dinleyin lakin makus davranışı dinlemeyin Birebir unsurlar sizin dışınızdaki bireyler için de geçerlidir Genel olarak mümkün olduğunca çocukların birbirleriyle ya da başka yetişkinlerle olan sürtüşmelerine katılmayın Çocukların bu uyuşmazlıkları nasıl tek başlarına çözeceklerini anlamaları gerekir Elbette bu ebeveyn olarak hudutlar ve sorun çözme sistemleriyle ilgili çocuğunuza ehil bir ebeveynlik yapıyor olmanızla mümkündür
Çocuklar öfkeyle reaksiyon gösterdiğinde hayır cevabını çarçabuk kabul etmezler ve gerilim konusunda bir şey yapmak yerine buna reaksiyon gösterirler Çocuğun öfkeyle kalkıp ziyanla oturmaması için göz önünde bulundurulması gereken en kıymetli nokta ekseriyetle bir sorun ile çocuğun hareketi ortasında geçen müddetin çok kısa olduğunun ve çocuğun seçtiği aksiyonun de çoğunlukla sorunu çözmeye yönelik olmadığı gerçeğinin farkında olmaktır Onların öfkemi söz etmek için saygılı incitmeyen kelamları bulayım bir düşüneyim olgun davranayım deme vakitleri yoktur Hisleri ve reaksiyonları ortasındaki sürecin düzgün işlemesi ebeveynlerin onlara bunu nasıl öğrettiklerine de bağlıdır
Tepkisel öfke ve saldırganlık
Uzman psikolog Dilek Yıldırım çocukların tepkisel olan öfke ve saldırganlık davranışlarını ise Öfke krizleri geçirir Zıtlaşır Sızlanır Dürtüsellik gösterir Kavga eder ve şiddet gösterir başlıklarında topladı
Öfke krizleri geçirir : Gülümseyen ve keyifli görünen bir çocuk, örneğin siz onun bir oyuncağı almasına hayır dediğinizde bağırıp çağıran bir çılgına dönüşür. Öbür müşteriler size bakakalır ve mahcup olmamak için çabucak oyuncağı satın alırsınız.
Zıtlaşır Çocuk her dediğinize ya da istediğinize karşı gelir. Odasını temizleme, eşyalarını toparlama, mesken ödevleri yapma ya da konuta girme ricalarınızı yerine getirmez.
Sızlanır Sınırla ya da bir diğer kısıtlamayla karşılaşan çocuk, derhal sızlanır üzere şikâyet etmeye başlar. Onunla anlaşmak mümkün olmaz ve saatlerce bunu yapmaya devam edebilir.
Dürtüsellik gösterir İstediği bir şeyi elde edemeyen çocuk kaçar, sizi inciten şeyler söyler ya da çabucak öbür bir biçimde reaksiyon verir, kendini yere atar.
Hengame eder ve şiddet gösterir Çocuğun öfkeli yansıları fizikî boyutlar kazanır. Okulda arbedelere karışmak için çarçabuk kışkırtılabilir, konutta bir şeyler fırlatır. Kızdığında, küçük kardeşini rahatsız edebilir.
Sonları belirlemek
Uzman Psikolog İstek Yıldırım ın verdiği bilgilere nazaran şayet bunlar size tanıdık geliyorsa evvel bakış açınızı netleştirmeniz ve çocuğun dünyasından olaylara bakmanız gerekecek Empatinin birinci şartı da bu değil midir esasen Çocuklarda tepkiselliği tanımlayan birinci öge çocukların cevaplarının hareketleri değil yansıları olduğudur yani davranışlarını belirleyen şey onların inandığı pahalar ya da niyetleri değil dışarıdan gelen bir tesirdir Reaksiyon veren çocuklar daima olarak örneğin bir ebeveynin otoritesine doyumu geciktirmek zorunda kalmaya çikolata için beklemek ya da diledikleri üzere performans sergileyememeye karşı biraz daha bilgisayarda oyun oynamak bir itiraz halindedirler Yani çocukların dünyasından olaylara baktığımızda onların problemleri çözmek muhtaçlıklarını karşılamak ya da diğerlerinin gereksinimlerini karşılamaya yardım etmek için rastgele bir teşebbüste bulunmadıklarını daha fazla etraflarındaki başka motive edici güçlere bağlı kaldıklarını bilmemiz gerekir
İkinci öge çocukların reaksiyonları zıtlaşmadır yani bir şeye karşı çıkarlar İstedikleri ya da paha verdikleri bir şeye değil sevmedikleri şeye karşı bir duruş sergilerler Çocukların tepkisel sonları bir ebeveynin bir restoranda yaptığı her bir yiyecek teklifine hayır diyen bir çocuk üzere daima bir itiraz halindedir Çocuklar karşı çıkma özgürlüklerini sizi sinirlendirmek için bir araç olarak kullanırlar Zıtlaşma durumu ebeveynin çocuğu denetim etme isteğini kösteklemekte iş görür Çocuğun dünyasında hayır demek özgürlüklerinin hudutlarını manaya yoludur ve elbette bu özgürlük ebeveyninin çizdiği sonla yani hayırlarla belirlenir Hayır demenin hayırlı olduğunu ve hasebiyle hayırlara vesile olabileceğini bilmemiz gerekir Şiddet ve çok öfke olmadan sınırlandırmalara başvurulmalıdır Sonlar keyfe üzüntü bir tavırla belirlenip keyfi tutarsız uygulanırsa emekler heder olur sınırlar çocuğu eğitir ve karakterini inşa eder Şayet hudut koymakta zorlanıyorsanız bu mevzuda kendinizi geliştirmeniz gerekir Karakterimiz hayatımızdır ve hayatta en çok kıymet verdiğimiz çocuklarımızın büyüdüklerinde karaktersiz olarak değerlendirilmelerine yol açacak davranışlar sergilemelerini hiç istemeyiz
Üçüncü öge da çocuğun tepkisel sonlarını tetikleyen şeyin onun bedelleri olmadığıdır Çocuklar tabiatları gereği ne yapacaklarını çok güzel düşünmezler Çocuğun hareketleri soyut kavramları anlayabilecek yüksek zihinsel fonksiyonlar seviyesinde değildir ya da pahaları kavrayacak ögelere dayanmaz O nedenle çocuğa uzun uzun nutuk çekmenin öğüt vermenin pek manası yoktur Çocuğun dünyasından baktığımızda ebeveyn olarak görmemiz gereken temel nokta öfke ve saldırganlık reaksiyonlarını uygun ve hakikat hareketlere dönüştürebilmelerini sağlayabilmek için çocuklara yerinde ve gereğince göstereceğimiz duygusal rehberlikle onları etkilemektir Çocuğa öfkeyle kalkıp ziyanla oturmaması için azar çekmek yerine içinde bulunduğu gelişim periyoduna nazaran azar azar yansılarını yönlendirerek rehberlik etmek ve olumsuz yansılarını uygun aksiyonlara dönüştürebilmek ebeveynliğin azımsanmayacak derecede değerli görevlerinden
Erkek çocuklarını duygusal açıdan eksik yetiştiriyor ve öfkelerini kabul edilebilir hudutlarda tabir etmelerine pürüz oluyor olabilir miyiz diye soran Uzman Psikolog İstek Yıldırım Erkek çocuklar ebeveynler tarafından hislerini dışa vurmamaları gerektiği istikametinde telkin edilirken ortaya bir ikilem de çıkar diyerek şöyle devam ediyor Erkek çocukların öfke hissini dışa vurması çoklukla toplum tarafından kabul görür Böylelikle çocuk kendini anlatırken dışa vurabileceği tek his olan öfkeyi sıkça kullanır hale gelir İlerleyen yaşlarda öfke duygusu gitgide daha da güçlenirken empati yeteneği zayıflar Aslan oğullarımızın aslan üzere kükreyip ormanlar hükümdarı olmalarını olağan kabul edip desteklersek gelecekteki krallıklarında kraliçesiz ve tebaaları olmadan yaşamalarına neden olabiliriz
Vicdanınızın sesini dinleyerek şu soruya yanıt verin Günümüzde çocukların şiddet içeren davranışlarda bulunduklarını daha fazla görüyor olabilir miyiz Daha da berbatı çocuklar bu davranışları uygularken ya da sonrasında pişmanlık yahut vicdan azabını gereğince hissetmiyor ve davranışlarında rastgele bir yanlışlık yokmuş üzere serinkanlı ve rahat bir tavır içerisine giriyor olabilirler mi Öfke krizleri ve saldırgan davranışlar üzerine düşünürken bir vicdan krizi içinde yaşayıp yaşamadığımızı da sorgulamamız gerekir Uzmanlar vicdanın iki temel ögesi içinde barındıran bir olgu olduğunu söylerler gerçeğe dayalı ahlaki fikir sistemi ve davranışların sonucunu değerlendirebilme Çocuklarımızı yetiştirirken bu iki kavramı yeterli algılamalarını ve içselleştirmelerini sağlamamız elzem Bilhassa davranışların sonucunu değerlendirebilme özelliği davranışa dönüşmüş öfke ve saldırgan yansıları yönetebilme açısından mevzumuzla yakından bağlı Ebeveynin sevgi gösterme denetleme kural koyma cesaretlendirme ve örnek olma üzere farklı yollar denemesi vicdani gelişimi şekillendiriyor
Çocukların tüm bu takviyelerden ve rehberlik edebilen bir aileden mahrum olduklarında kaçınılmaz olarak öfkeli saldırgan davranışlar gösterebildiklerine dikkat çeken Uzman Psikolog Dilek Yıldırım a nazaran sorun ebeveynin fizikî olarak varlığından çok davranışlarıyla çocuğun hayatında nasıl var olduğu Ebeveyn sevgi gösterme denetleme kural koyma cesaretlendirme ve örnek olma vb davranışlarıyla çocuğun vicdani varoluşunu şekillendiremiyorsa şiddet sıklıkla görülebilen bir davranış biçimi haline gelebilir Araştırmalar çocukların bilhassa yaşıtlarına uyguladıkları şiddetin günümüzde arttığını vurgulamaktalar Daha acı olanı ise yaşıtlarına şiddet uygulayan çocukların davranışlarından ötürü keder yahut utanç duymamasıdır
Vicdan nedir Vicdan insanın yanlışsız ile yanlışı birbirinden ayırmasını sağlayan bir iç sestir Vicdan empati ve şahsî denetim bir insanı karar alma evresinde gerçek yönlendiren üç öge olduğunu hatırlatan Uzman Psikolog İstek Yıldırım Öfke idaresi ve saldırgan reaksiyonları yönetmekte de bu üçlünün işbaşında olduğunu söyledi
Şahsî denetim Ebeveynin evvel kendi davranışlarını denetim etmesi ve çocuğuyla sakin konuşabilmesi gerekir. Aksi halde çocuklara öfkeli olmaktan öbür bir davranış modeli öğretemezler. “Sana kaç defa arkadaşına vurmaman gerektiğini söyledim” diyerek bağıran bir anne çocuğuna ne öğretmiş olur? Ebeveynler öfke ve gerilimlerini dizginleyebildikleri, soğukkanlılıklarını koruyabildikleri ölçüde düzgün birer örnek olurlar. Burada kelam konusu olan sırf duygusal boyutta değil, davranışsal boyutta denetimi sağlamaktır. Alışveriş sırasında harcamaları denetim altında tutmak, otomobil kullanırken sürat limitini aşmamak, rastgele bir aktifliğe, örneğin televizyon izlemeye çok yoğunlaşmamak üzere. Aile içerisinde herkesin uyacağı kurallar koymak ferdî denetim gelişimini destekleyebilir. Örneğin, bir baba rastgele bir konuşma sırasında denetimini kaybedeceğini, sonlanacağını ve bağıracağını hissederse biraz yatışmak için bekleyebilir. Klişe üzere gelebilir fakat içinden ona kadar saymak yahut sessizce ortamdan kısa bir müddetliğine uzaklaşmak hakikaten işe fayda. “Önce dur – Biraz düşün – Sonra hareket et” üzere şahsî denetimin değerini belirten kelamlar tesirli olabilir. Denetiminizi yitirseniz bile çocuğunuzla bunun hakkında konuşabilmeli, onunla birlikte davranışınızı yaşına uygun bir halde tahlil edebilmelisiniz. Böylelikle çocuk, kendi davranışlarını değerlendirmeyi de öğrenebilir. Şahsî denetimi muvaffakiyetle uyguladıklarını gördüğünüz vakitlerde maddi formdaki mükafatlar yerine övgü, onaylanma ve beğenme belirten sözel temellere dayanan ödüllendirmeleri uygulamak da yeterli bir motivasyon kaynağı olabilir. Ferdî denetim, öfke ve saldırgan yansıları denetim etmede hem çocuğa hem de ebeveyne sağlam bir başlangıç tabanı sağlar. Bizim ve çocuğumuzun ayağı yere sağlam basmazsa, istediğimiz şartlar sağlanmadığında bir sıçrama tahtasındaymışız üzere hareket edebilir ve öfkemizin başımıza sıçradığını pekâlâ görebiliriz.
Ebeveynlerin çocuklarının bilhassa öfkeli vakitlerinde ferdî denetimi başarabilmeleri için yol gösterici ve öğretici olmaları gerekir Çocuklar aslında kendilerini tam olarak nasıl söz edeceklerini bilemediklerinden güç vakitlerinde öfke dolu davranışlar gösterirler Onların bileceklerini düşündüğümüz pek çok şeyi aslında bilmediklerini ve öğretmemize muhtaç olduklarını hatırlamalıyız Öfkeyi uygun yollarla tabir edebilmesi için çocukların öfke dışındaki hislerini da tanılayabilmesi ve dışa vurabilmesi gerekir Bunun içinse öncelikle duygusal durumlarını tabir edebilen söz dağarcıklarının geliştirilmesine yardımcı olmak gerekir Ebeveynlerin güç vakitlerde çocuklarıyla konuşmaları ve aslında hangi his durumunda olduklarını anlamaları gerekmektedir Öfke birden fazla sefer bir sonuçtur ve altında çocuğun ayrıştırabilmesi ve isimlendirmesi gereken dehşet kıskançlık hüzün üzere hisler yer alır Hislerini tanıyıp anlayabilmek bir ebeveynin çocuğuna öğreteceği ve hayat uzunluğu işine yarayacak temel becerilerdendir Ebeveynler çocuklarına duygusal durumların fizikî olarak ne cins reaksiyonlara yol açtığını da öğretmelidir Örneğin öfkeli olduğu vakitte sesin daha yüksek çıktığını soluk alıp verişinin arttığını dudakların kuruduğunu anlatmak çocuğun içinde bulunduğu his durumunu fizikî sinyallere de bakarak isimlendirmesine yardımcı olacaktır Öte yandan öfkeli vakitlerde denetimi elde etmek için insanın içsel konuşma yapması ve durumu değerlendirmesi de işe fayda Bu nedenle çocuğa bu içsel konuşmayı anlatmak ve önermek mümkündür Nefes alıp verme tekniği ise öfke ile baş edebilmek için bir başka yoldur
Öfkeyi ebeveynin biraz rahatlamasını sağlayacak çocukta gelişimsel bir anlayışa yol açacak ve her iki tarafın da ziyan görmeyeceği bir halde söz edilebilmesi için bilhassa çocuklara arkadaşlarının ve diğer bireylerin yanında bağırmamak gerekir Bu onların daha yaramaz olmalarına bizim de daha fazla öfkelenmemize neden olur Güç gösterisi intikam alma hisleri kelam mevzusuysa tartışmayı sürdürmemek kıymetlidir
Öfkeli çocuğa nasıl karşılık verebiliriz
Örneğin birinci senaryoda annesi ağlamanı gerektirecek bir sebep yok Susana kadar onu tamir etmeyeceğim der Çocuk ağlamaya devam eder annesi de oyuncağı alır İkinci senaryoda araban bozulduğu için ağlıyorsun Haydi tamir edelim der ve oyuncağı eline alıp tamir etmeye başlar Bunu gören çocuk ağlamayı bırakıp annesiyle bir arada tamire çalışır Birinci örnekte anne çocuğu azarlar tehdit eder cürümler ve cezalandırır ikinci örnekte anne sorunu belirleyip tahlil odaklı düşünür çocuğu anlar ve sürece dahil eder
Öfke nöbetini nasıl engelleyebiliriz
Çocuk oynarken oyun parkı kurar ve yağmur yüzünden parktaki eşyaların ıslanacağını söyleyerek annesine ne yapmalıyım diye sorar Annesi kızgın bir sesle Ne yağmuru be kızım Saçmalıyorsun der ve çocuk huysuzlanır Şayet anne Oyuncakların ıslanacak mı artık Yazık deseydi öfke krizi önlenebilirdi Anne gel oyun parkını öteki bir yere taşıyalım da diyebilirdi İstek Yıldırım birinci kuralın empatiyle çocuğu anlamak olduğunu zira empatinin ruhsal olarak zorlandığımız durumlarda çabucak hemen her gerginliğin gevşetilmesine yahut her çok rahatlığın biraz sıkılaştırılmasında işimize yarayacak bir İngiliz anahtarı üzere olduğunu ve öfkeyle başa çıkmada mucizeler yarattığını vurguladı
Ebeveynlerin çocuklarına öfkeyle baş çıkmayı öğretebilmeleri ve onlara rehberlik edebilmeleri öncelikle şu soruları nasıl yanıtladıklarına bağlıdır Çocuğunuzun hislerini tanıyor ve onlara hürmet duyuyor musunuz Olumsuz his ve çatışmalarla nasıl başa çıkacağını ona gösteriyor musunuz Cevabınız net değilse yanlışsız kaynaklardan okumalar yapmanızı ve şayet Gereksinim duyduğunuzu kabul ediyorsanız ebeveyn danışmanlığı konusunda takviye almayı da kabul etmenizi öneririz Şunu da hatırda tutmak gerekir ki tüm yetkinliğinize ve gayretinize karşın öfkeyle ve saldırgan yansılarla başa çıkmakta zorluk çekiyor olabilirsiniz Çocuk biyo psiko sosyal bir varlıktır Hasebiyle biyogenetik olarak yaşanılan tıbbi bir meseleyle da karşı karşıya olabilirsiniz Bilhassa çocuklar kelam konusu olduğunda görmezden gelmek ve geçer diye beklemek bizi çözülmesi daha güç problemlerle karşı karşıya bırakabilir