Moritanya’dan gelen “toubaire” ve Mali’den gelen “balibali” isimli iki cinsin karışımdan doğan ladoum, Senegalliler için bir koyundan fazlasını tabir ediyor.
Uzunluğu, 1,60 metreyi, tartısı 170 kilogramı bulan, koyundan çok küçük bir atı andıran ladoum, Batı Afrika’da itibar göstergesi kabul ediliyor.
Ladoumlar, başka koyun ve koçların bilakis kurban pazarlarında değil özel hazırlanmış konforlu odalarda ya da yetiştiricilerin konutlarının salonlarında besleniyor, her birine özel isim veriliyor.
Ladoumlar, kesim yerine öbür ırkları güzelleştirmek için damızlık gayesiyle kullanılıyor. Ülke çapında neredeyse her bölgede en hoş ladoumu seçmek için çeşitli yarışlar düzenleniyor.
Soyağacı dahi kayıt altına alınan ladoum, Senegal’de o kadar tanınan ki kimilerinin kendine ilişkin Facebook sayfası bile var.
Bu özel tipe sahip olmak ise kolay değil. Ladoumun fiyatı, uzunluğu, kilosu, yaşı, boynuzlarının biçimi üzere birçok kritere nazaran değişiklik gösteriyor, 3 bin dolardan 70 bin dolara kadar çıkabiliyor.
Yetiştiricileri, ladoum ile bazen o denli kuvvetli bağ kuruyor ki on binlerce dolar karşılığında bile satmıyor. Senegal’de 2017’de “Roi (Kral) Hassan 2” isimli ladoumun sahibi, 85 bin dolarlık fiyat teklifini kabul etmemişti.
Ülkede bugüne kadar satılan en değerli ladoum “Khoureychi”nin 73 bin dolara alıcı bulduğu biliniyor.
‘Ladoum sevdası genetik’
AA muhabiri, Senegal’in ünlü ladoum yetiştiricisi Abou Kane’ın koyunlarıyla yaşadığı meskenine gitti, bu işe nasıl başladığını sordu.
“Galoya” isimli ağılın sahibi ve Senegal Koyun Yetiştiricileri Federasyonunun da Lideri olan Kane, ladoum yetiştiriciliğinin aile mesleği olduğunu söyledi.
Kane, “Ladoum sevdası aslında genetik. Muhakkak bana da annemden geçti. Küçüklüğümde annem, koyunlarla ilgilenirken daima yanındaydım. Biraz daha büyüyünce bu sefer koyunları yıkama, yemlerini verme ve onlarla ilgilenme vazifesi bendeydi. Bunu büyük bir tutkuyla yapıyordum. Kazandığım birinci parayla da çabucak koyun almıştım.” sözünü kullandı.
Ladoum yetiştiriciliğine evvel meskeninde başladığını belirten Kane, akabinde küçük bir ladoum çiftliği kurduğunu fakat hepsinin çalındığını lisana getirdi.
Kane, “1997’de çiftlikten tüm koyunlarım çalınınca her şeye sıfırdan başlamak zorunda kaldım. Tekrar meskende koyun yetiştiriciliğine başladım. İşler vakitle biraz daha yoluna girince buraya taşındım. Birinci koyunum annemin armağanıydı, ağabeyim de bir çift ladoum armağan etti. Böylelikle bugün baktığım ladoum sayısı 100’ü geçti.” diye konuştu.
‘Ladoum, Batı Afrika’nın en güzel koyun türü’
Ladoumun yalnızca Senegal’de değil Batı Afrika’da da bilindiğini fakat Senegal’deki yerinin çok özel olduğunu belirten Kane, şunları söyledi:
‘Senegal’de hayvancılık geleneklerimizin bir modülü. Yüzde 95’i Müslüman bir ülke ve Kurban Bayramı’nda herkes koyun kesiyor. Hatta kişi başına birer koyun kesen aileler var. Düşünün 10 kişilik aile 10 koyun kurban ediyor. Dünyada Kurban Bayramı’nda bu kadar çok koyun kesen bir ülke olduğunu sanmıyorum. Bu tıpkı vakitte hayvancılığın da gelişmesine neden oluyor. Koyun bizim için çok değerli bir hayvan. Münasebetiyle en hoşunu ve güçlüsünü yetiştirmek istiyoruz. Ladoum, Batı Afrika’nın en âlâ, dünyanın da en güzel koyun tiplerinden birisi. Ladoum tutkusunun altında aslında koyunla olan alakamız var.’
Kane, “toubaire” ve “balibali” isimli iki tıbbın en hoş ve güçlü çiftinden dünyaya gelen ladoumun hoşluğunun boynuzları, kemikli yüz yapısı, postunun kalitesi, boynuzlarının simetrisi, uzunluğu, kilosu ve genişliğiyle ölçüldüğünü söyledi.
’70 bin dolara satılıyor’
Ladoumun da kendi içinde kategorilere ayrıldığını kaydeden Kane, hoş, güçlü ve iri bir ladoumun fiyatının on binlerce dolara kadar çıkabildiğini lisana getirdi.
Kane, ladoumun neden bu kadar yüksek fiyatlara satıldığına ait şu tabirleri kullandı:
‘Dünyada az bulunan her şey değerlidir. Ladoum da tüm koyun cinslerinin en fazla yüzde 10’unu oluşturuyor. Halihazırda sayısı az olan bu çeşidi kendi ortasında da kategorilere ayırıp, en hoşunu ve irisini seçiyoruz. 70 bin dolara satılan ladoum var. Bunu hayvan yetiştiricileri koyun sürülerini güzelleştirmek için alıyor. Ladoum, eti için alınan bir hayvan değil evet nihayetinde kesiliyor ancak asıl vazifesi damızlık.’
‘Amar’ı 30 bin dolara dahi satmam’
Kane, baktığı her koyuna isim verdiğini ve koyunların adeta çocukları, arkadaşları üzere olduğunu söyledi.
Ağıldaki en iri ladoum olan “Amar” ismini verdiği koyununun da kendisi için çok özel olduğunu belirten Kane, şunları kaydetti:
“Amar isminde koyun çiftliği olan çok yakın bir arkadaşım vardı, onu kaybettiğimiz hafta bir oğlağımız oldu. Ben de onun anısına ismini ‘Amar’ koydum. Amar, şampiyon bir aileden geliyor. Babası, annesi ve kardeşlerinin hoşluk yarışlarında dereceleri var. Hatta Amar’ın babasını 2 aylıkken 8 bin dolara sattım. 2 yaşına geldiğinde Senegal’in en hoş ladoumu seçilince bu sefer 50 bin dolar vererek geri aldım. Amar’ın bedeli, bugün en az 30-40 bin dolar lakin şu an asla satmam. Kusursuz bir genetiği var, çok hoş ve sağlıklı. Daha 2 yaşında olmasına karşın 145 kilogram fakat istesek 1 ayda bile 160-170 kilolara rahatlıkla ulaşır.”
Kane, koyunlarıyla ortasında özel bir bağ bulunduğunu vurgulayarak “Burada koyunlarlayken kendimi ebediyen tatilde hissediyorum. Kent dışına çıktığımda aklım koyunlarda kalıyor, ne yiyorlar, ne yapıyorlar çocuk üzere onları merak ediyorum.” dedi.
Özel hazırlanmış konforlu odalarda yetiştiriliyor: Her birine özel isim veriliyor
70 bin dolarlık koyun görenleri hayrete düşürdü